Locatie(s)
-
UMCG-UCP, GGZ Friesland
Samenwerking
-
UMCG-UCP, GGZ Friesland, Lentis/PsyQ, Synaeda Psycho Medisch Centrum
Periode
2016 – 2022
Financiering
€25.000 + €425.000
Gefinancierd door
-
Het ZELF-i onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door subsidies van de Friese Gratama Stichting en de Stichting tot Steun VCVGZ.
Status
Publicatiefase
contactperso(o)n(en)
dr. Jojanneke Bastiaansen, j.bastiaansen@umcg.nl
Samenvatting
Dankzij smartphone apps kunnen mensen met depressieve klachten nu gemakkelijk zelf hun stemming en omgevingsinvloeden onder de loep nemen. Buiten de spreekkamer, in het leven van alle dag, op het moment zelf. Door meerdere keren per dag enkele vragen te beantwoorden op de mobiele telefoon, verzamelen deelnemers belangrijke gegevens. Bijvoorbeeld over dagelijkse schommelingen in stemmingsklachten en de wisselwerking met sociale en fysieke activiteiten. De verwachtingen van dit soort zelfmetingen (ook wel de experience sampling methode, of ESM) voor de behandelpraktijk van depressie zijn hooggespannen. Zo zouden zelfmetingen in combinatie met persoonsspecifieke feedback ingezet kunnen worden als interventie om depressieve symptomen te verminderen.
In de kinderschoenen
Toch is er nog maar weinig onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van dit soort interventies bij depressie: één klinische trial liet zien dat zelfmetingen met gepersonaliseerde feedback gericht op positieve emoties effectief is als aanvulling op een medicamenteuze behandeling. Deze trial liet twee grote vragen onbeantwoord: de werkzaamheid in de reguliere zorg (die doorgaans ook psychotherapie behelst) en de impact van de inhoud van de ESM module (maakt het uit wat je uitvraagt). Daarom zette dr. Jojanneke Bastiaansen (GGZ Friesland / UCP) het ZELF-i onderzoek op.
ZELF-i is de eerste klinische trial die in een reguliere behandelsetting de werkzaamheid onderzoekt van twee ESM interventiemodules die aansluiten bij effectieve behandelingen voor depressie: een ‘Doe’-module gericht op positieve emoties en activiteiten (zoals in de eerdere trial), en een ‘Denk’-module gericht op negatieve gevoelens, gedachten en gebeurtenissen. Dankzij de inzet van vele onderzoeksassistenten en behandelaren (van PsyQ/Lentis, Synaeda, GGZ Friesland en het UCP) stroomden er 161 poliklinische patiënten de studie in, verdeeld over de twee interventiegroepen en een controlegroep (die geen aanvullende interventie ontving).
Proef op de som
Het wetenschappelijke tijdschrift Psychological Medicine publiceerde onlangs de eerste resultaten. De depressie-ernst nam in beide interventiegroepen tussen de aanvangsmeting tot de laatste follow-up meting af met gemiddeld 11 punten op de depressievragenlijst (IDS-SR); eenzelfde afname als in de interventiegroep van de eerdere trial. Maar in het ZELF-i onderzoek was die afname niet significant sneller of beter dan in de controlegroep. Hetzelfde gold voor de gevonden verbeteringen in sociaal functioneren en empowerment; ook deze verschilden niet tussen de interventiegroepen en de controlegroep. Toch zou van de 90 (van de 110) deelnemers die de interventie voltooiden, 86 procent de interventie aanbevelen aan anderen.
Een ESM interventiemodule als add-on bij de reguliere zorg lijkt het verloop van depressieve symptomen dus niet te veranderen, ongeacht de inhoud van de module. Het ZELF-i team onderzoekt nu door middel van interviews wat dit nieuwe therapeutische hulpmiddel wél voor patiënten kan betekenen.